از تحفه نطنز تا انرژی هسته ای

نطنز این روزها در صدر اخبار رسانه ها قرار دارد. از وقتی حرف انرژی هسته ای به میان آمد این شهر نیمه كوهستانی هم از خلوت خود بیرون آمد و در رسانه ها جاخوش كرد. اما تا پیش از این تحفه اش معروف بود كه بسیاری هم نمی دانند این تحفه چیست.

نطنز این روزها در صدر اخبار رسانه ها قرار دارد. از وقتی حرف انرژی هسته ای به میان آمد این شهر نیمه كوهستانی هم از خلوت خود بیرون آمد و در رسانه ها جاخوش كرد. اما تا پیش از این تحفه اش معروف بود كه بسیاری هم نمی دانند این تحفه چیست.

برای آنان كه اهل سفرند می گویم كه تا هوا سرد نشده است سفر به نطنز را از دست ندهند كه اگر غفلت كنند باید صبر كنند تا گرمای سال آینده. نه آن كه نشود سفر كرد؛ می شود، فقط سرما گاه چنان شدید می شود تا مغز استخوانت را در برمی گیرد. از كاشان رد می شوی تا به اصفهان بروی جاده نطنز از مسیر اصلی جدا می شود و تا پای كوههای كركس می رود.

کوه کرکس، بخشی از نیمه شمالی رشته کوههای مرکزی ایران است. کوه کرکس حاصل گدازه‌هایی است که از راه شکاف‌های موجود در سطح زمین به بیرون راه یافته‌اند. قله‌های کوهستان کرکس به علت ارتفاع زیادی که دارند تقریباً نیمی از سال پوشیده از برف بوده و منبع اصلی چشمه‌های متعددی است که در دامنه‌های این کوهستان جریان دارند. بر اساس گزارش‌های سازمان حفاظت محیط زیست ایران، هم اکنون کل و بز، قوچ و میش وحشی، گراز، گرگ و پایکا در منطقه کرکس زندگی می‌کنند.

نطنز در كوهپایه كوه كركس واقع شده است. شهری تاریخی در استان اصفهان كه نام قدیم آن“بلیده” بوده است. در یكی از محله های شهر چنار قدیمی نشسته است كه یكی از جاذبه های گردشگری شهر محسوب می شود. این درخت در یکی از محله‌ها که به کوی رهن معروف است واقع شده‌است. قدمت این درخت تنومند طبق گفته اهالی قدیمی محل به زمان امام حسن عسگری (ع)می رسد. قطر تنه درخت درقسمت پایین حدود ۶متر و ارتفاع آن به حدود ۳۰ متر می‌رسد.

شهر هنوز شكل قدیمی خود را حفظ كرده است و پر از كوچه باغ است. آب در این شهر فراوان است و از هر كوچه و خیابان نهری پر از آب روان است.

در حوالی مسجد جامع و در میان باغی آتشكده ای قرار دارد كه دیدن اش خالی از لطف نیست. این آتشکده بنایی از عهد ساسانی است. ارتفاع این بنا از سطح زمین به ۲ متر می‌رسد. آثار کمی از این بنا که شباهت بسیار کاملی به بناهای دوران ساسانی دارد، شامل چهارستون از هفت ستون اولیه و یک اتاق از چهار اتاق آن بجا مانده و بقیه فروریخته‌است. دو تاقچه از چهار تاقچه‌ای که سطح مربع بنا را به تاق فوقانی گنبد متصل می‌کند هنوز باقی است.

درهر كجای شهركه بایستی می توانی “گنبد باز“را ببینی. گنبدی بر قله کوهی کم ارتفاع مشرف به شهر. در کتاب تاریخ زندگانی شاه عباس اول درباره چگونگی ساخت این گنبد چنین آمده‌است: «شاه عباس اول اغلب تمرینات لشگری خود را در دشتی بین نطنز و اردستان انجام می‌داد و شکارگاه‌هایی نیز در این حوالی بود ودر این شکارها، بازهای جنگی و شکاری شرکت داشتند، در سال ۱۰۰۱ هجری قمری که شاه عباس به اردستان و نطنز رفته بود، یکی از بازها که مورد توجه شاه بود و به “بازلوند” شهرت داشت در جنگ با عقابی زخمی شد و پس از چندی مرد و موجب ملال خاطر شهریار سرافراز گشت. شاه عباس چنان غمگین می شود كه دستور ساخت گنبد را می دهد.این گنبد در همانی مكانی بنا شده است كه عقاب باز را صید كرده است.

از دیگر دیدنی های شهر مسجد جمعه یا مسجد جامع نطنز مجموعه‌ای از چندین بنا است که این بناها در دوران الجایتو خدابنده و پسرش ابوسعید بهادرخان به ترتیب زیر ساخته شده‌است: مسجد بین سالهای ۷۰۴ تا ۷۰۹ هجری، بقعه شیخ عبدالصمد به سال ۷۰۷ هجری، ایوان جلوخان خانقاه در سال ۷۱۶ و ۸۱۷ هجری، مناره که تاریخ پایان بنای آن سال ۷۲۵ هجری نوشته شده‌است.

از نقاط دیدنی مسجد، مکانی در میان صحن مسجد است که با چند پله به کانال قنات آبی می‌رسد که از زیربنای مسجد عبور می‌کند. اصل بنای مسجد با آجر و ملات ساخته و با آهک پوشیده شده‌است. برپهنه چندین کتیبه و سنگ نبشته در گوشه و کنار مسجد، تاریخ تعمیرات، بانیان، معماران و استادان مجرب و مشهوری که در مرمت و بازسازی این مسجد فعالیت داشته اند؛ به خوبی عنوان شده‌است.

دیدن بقعه شیخ عبدالصمد نطنزی را نباید از دست داد چراكه بنای این بقعه با مسجد جمعه چنان مربوط و متصل است که به نظر می‌رسد مقارن یکدیگر یعنی در سال ۷۰۷ هجری ساخته شده‌اند. در راهرو مشترک مسجد و مقبره شیخ عبدالصمد سردر مخصوصی برای خانقاه ساخته شده که کتیبه آجری آن به خط ثلث برجسته به خوبی قابل خواندن است. گفتنی است؛ قسمتی از بالای محراب آرامگاه شیخ عبدالصمد هم اکنون در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می‌شود. قسمت‌هایی از این محراب در اواخر قرن گذشته به سرقت رفته بود.

بگذارید در اینجا بالاخره از تحفه نطنز هم بگوییم. تحفه نطنز در فرهنگ عامه کنایه از نمونه‌ای نادر و کمیاب است که می‌تواند در مورد هر شخص یا هر شیء مصداق پیدا کند، اما قریب به اتفاق سالخوردگان و راویان تاریخ و فرهنگ اجتماعی و ادبیات نطنز براین عقیده‌اند که تحفه نطنز به نوعی محصول خشکبار اطلاق می‌شود که متشکل از میوه‌ای به نام الگ (از خانواده هلو است که بسیار شیرین است و فقط در آبادی‌های نطنز به دست می‌آید) و مغزگردوی آسیاب شده و خاک قند است که در اصطلاح محلی به آن «جوزقند» می‌گویند و برخی به آن گرد دارچین و هل نیز اضافه می‌کنند.

اما بسیاری دیگر ازمردم «گلابی» را تحفه نطنز می‌دانند، چرا که «گلابی» نطنز از نظر طعم و مزه در نوع خود بی نظیر است و این بخاطر ترکیبات خاک و آب و هوای ویژه نطنز است، چرا که نهال‌های گلابی نطنز را در مناطق دیگر تکثیر کرده‌اند، اما محصول آنها چنین کیفیتی ندارد…

به طور کلی آب و خاک و هوای مساعد خطه نطنز، به گونه ایست که شرایط برای رویش و تولید بهترین نوع محصولات کشاورزی زمینی و باغی را فراهم کرده و در یک کلام می‌توان گفت، تمامی محصولات گیاهی نطنز جنبه «تحفه» دارند واین در شرایطی است که به دلیل نبودن صنایع تبدیلی در این شهرستان هر سال مقدار زیادی از این محصولات از بین می‌روند.

آتشکده

بقعه شیخ عبدالصمد نطنزی

مسجد جامع

چنار نطنز

دشت اطراف نطنز

گلابی نطنز

نمایی از شهر نطنز